Asansör Bakımları
Asansörlerde bakım, sadece hasar oluştuğu zaman alınan tedbirler topluluğu olmayıp, donanımın performansını, güvenirliliğini, düzenli ve verimli, arızayı önleyecek şekilde emniyetli çalıştırarak en üst düzeyde tutmak ve işletme kayıplarını en aza indirmektir.
Bakımın Amacı
Asansörlere uygulanan bakımın amacı, donanımın performansını, güvenirliliğini sağlamaktır. Ayrıca tesisi düzenli ve verimli, arızayı önleyecek düzeyde emniyetli olarak çalıştırılacak en üst düzeyde tutmak ve işletme kayıplarını en aza indirmek de bakımın amaçlarındandır. Bunun için uygulanması gereken bakım yöntemleri şunlardır;
- Koruyucu ve Planlı Bakım : Donanım ve elemanların çalışmalarını yeterli ve uygun bir şekilde sürdürülmesi için düzenlenen bakım.
- Arızadan Kaynaklanan Bakım : Donanım ve elemanların yeniden eski çalışma koşullarına dönmesini sağlayan bakım.
- Değiştirme : Donanım ve elemanlar aşındığında veya daha fazla güvenli ve uygun çalışma kabiliyetini yitirdiğinde uygulanan bakım.
- Dinamik Bakım : Donanımın uzaktan izlenme ve bilgilerin bilgisayar tarafından sürekli değerlendirildiği bakım .
- Asansör Tesislerinin Muayenesi
Kritik parçaların muayenesi, tesisin güvenirliliğinin artmasıyla doğrudan ilgilidir. Muayene, parçaların değiştirilmesi ve ileride olası arızların giderilmesini sağlar ve normal olarak bütün bakım programları süresince uygulanır. EN 2168 Standardında da belirtilen muayeneler asansör tesisine uygulanmalıdır. Gözle ve elle yapılan muayenelerin önemlileri şunlardır:
- Halatlarda kopuk tellerin var olup, olmadığının kontrolü ve aşınıp aşınmadığına bakılmalıdır.
- Tahrik kasnağı yivinde aşınma kontrol edilmelidir.
- Ray pabuçları kontrol edilmelidir.
- Asansör kablosunun dış muhafazasında çatlak olup olmadığının kontrolü yapılmalıdır.
- Makine grubunda dişli ve yataklarda aşınma olup olmadığı kontrol edilmelidir.
- Yaylı ve hidrolik tamponların çalışıp, çalışmadığı kontrol edilip, ayarlanmalıdır.
- Somun ve cıvataların gevşeyip gevşemediğine bakılmalıdır.
- Kat ayarlarının verilen sınırlarda olup olmadığına bakılmalıdır.
- Kabin kat ayaları ve durak kapı açılmaları kontrol edilmelidir.
- Frenleme elemanlarından birinin görev yapmaması ile diğer elemanların kabini durdurmadığı fren konstüksiyonlarında mekanik frenler kontrol edilmelidir.
- Asansörlerde Uygulanan Servis Hizmeti
Asansör tesislerinde yapılacak olan rutin temizleme, yağlama ve ayarlama, aşınmayı önemli ölçüde azalttığı gibi arızayı da önlemektedir. Ancak bütün bunlar arızanın meydana gelmesini önlemez. Asansörün yağlanması gerekli kısım ve parçaların imalatçı firmanın tavsiyelerine göre ve önerdiği koruyucu yağ ile yapılmalıdır. Sürekli yağ içinde çalışan elemanların yağ düzey kontrolleri yapılmalı, belirtilen sürede yağlar değiştirilmelidir. Sürtünmeye tabi elemanlar paslanmaya karşı koruyucu yağ ile yağlanmalıdır. Kapalı kısımlar sökülerek, iç kısımlar temizlenmeli ve yağlanmalıdır.
Yağlanması ve temizlenmesi gereken elemanlar şunlardır;
- Askı halatları, belirtilen şekilde yağlanmalı ve birkaç kez kabin durdurulup, çalıştırılmalıdır. Bu halde kayma olup olmadığı kontrol edilmelidir.
- Kılavuz raylar yılda en az bir kez tamamen temizlenip, yağlanmalıdır.
- Hidrolik tamponlar, belirlenen aralıklarla kontrol edilmeli, hidrolik yağının istenen düzeyde tutulmalıdır.
- Kumanda anahtarları ve röleler, temizlenmeli ve belirtilen yerleri yağlanmalıdır.
- Emniyet halatları aksi belirtilmedikçe yağlanmamalıdır.
- Emniyet tertibatlarının hareket eden parçaları temizlenmeli ve belli aralıklarla yağlanmalıdır.
Asansör tesisinin temizlenmesi ve temiz tutulması gereken kısımları ise şunlardır:
- Asansör boşluğu, temiz tutulmalı, kuyu depo olarak kullanılmamalıdır. Alt boşlukta su toplanmışsa tahliye edilip, yalıtım sağlanmalıdır.
- Makina dairesi, temiz tutulmalı ve yağlı olmamalıdır. Burada bakım malzemesi haricinde başka malzemeler bulunmamalıdır.
- Kabin üst yüzeyi, temiz olmalı ve tehlike kapağı ile havalandırma sistemi kontrol edilmelidir. Kabin üstünde herhangi bir malzeme bulunmamalıdır.
AYARLAR
Servis hizmetinde yağlama, temizleme işlemlerinin haricinde yapılması gereken son işlem ayarlardır. Asansör tesisinde bulunan kısımlar ve gerekli ayarlar şunlardır:
Fren ayarları; frenlemenin sarsıntısız olmasını sağlayacak şekilde bakım talimatında verilen aralıklarla yapılmalıdır.
Kapı ayarları; bakım talimatına göre kapının hızla çarpmasını veya açık (veya aralık) kalmasını önleyecek, istenen yumuşaklıkta kapının kapanmasını sağlayacak şekilde olmalıdır. Otomatik kapılarda, kapı açıp kapama makinalarının muayenesi ve ayarları yapılmalıdır. Her kapı kilidinin tutukluk yapmadan tam emniyetle kilitlemesini sağlayacak biçimde kilit kabı ile karşılığının muayeneleri ve ayarları da yapılmalıdır.
Röle ayarları; çalıştırıcı ve durdurucu kontaktların basıncının muayenesi ve yayların ayarları yapılır. Klemens vidalarının sıkılığına bakılmalıdır.
Enversör ayarları; kontaktların birbirine göre uzaklıklarının eşitliği sağlanmalı, değme basıncını sağlayan yayların ayarları yapılmalı ve kontaktlardaki oksitlenme giderilmelidir .
Asansörlerde Bakım Proseduru
Asansör tesislerinde uygulanan bakım prosedürü, EN 2168 Standardında verilen "Asansör Bakım Kuralları" ve EN 10922 Standardında verilen hususlara uygun olmalıdır. Bakım işlemi elektrikle çalışan insan ve yük asansörleri için en çok 6 ayda bir yapılmalıdır. Her asansörün bakımı, bakım talimatında bulunan hususlara uygun olarak, bakım yapmakla yetkili kişiler olan "bakım personeli" tarafından yapılmalı ve her bakım sonuçları bir "bakım raporu" ile tespit edilmelidir.
Bunlara ilave olarak koruyucu ve planlı bir bakım sözleşmesi yapılmalı, Standart ve Yönetmeliklere uyulmalıdır. Eğitilmiş ve tecrübeli bakım personeliyle, uygun hazırlanmış bakım talimatına göre her ay bakım yapılmalıdır.
Asansör Bakım Defteri
Her asansörün 15 Şubat 2003 tarih ve 25021 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan "Asansör Yönetmeliği"ne uygun olarak bakım işleri yapılmalı ve "bakım raporu" tutulmalıdır. Ayrıca her asansörün bir "bakım defteri" bulunmalıdır. Bu deftere tarih belirtilerek oluşan arızalar, kazalar, bakım ve muayeneler kaydedilmelidir.
Asansörlerle ilgili bilgilerin bulunduğu "bakım defteri", EN 10922 Standardında belirtildiği şekilde, asansörün ana karakteristiklerini ve bütün diğer belgeler en geç tesisin hizmete alınmasında düzenlenmeli ve kaydedilmelidir. Bu kayıtların asansörün son durumunu yansıtması sürekli sağlanmalıdır.
Bakım defterinde bulunması gereken hususlar şunlardır; asansörlerin teknik karakteristikleri, hizmete alındığı tarih, halat ve zincirleri için belgeler ve tip kontrol belgesi gerektiren parçalarla ilgili belgeler, önemli değişiklikler, değiştirilen halatlar veya önemli parçalar, kazalar ve tarihleri bulunmalıdır.
Emniyet kurallarının değerlendirilmesi için gerekli olan tesis planları ve devre şemaları, muayene ve deney raporlarının tarihli kopyaları ve bunlarla ilgili mütalaalar bulunmalıdır.
Bakım defteri her durumda, bakım servisine, muayene ve deneyler için sorumlu kişi veya kuruluşlara talep edildiğinde verilmelidir. Bakım için gelen personel tarafından üç nüsha olarak hazırlanan "bakım raporu"nun bir nüshası bakımı yapan tarafından saklanmalı, ikinci nüsha bakım yaptırana verilmeli, son kopya ise bakım defterine konulmalıdır. Değiştirilen parçalar da bu deftere kaydedilmelidir.
Asansör Bakımı ile İlgili Hükümler
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nca 15.02.2003 tarih ve 25021 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan "Asansör Yönetmeliği"ne uygun olarak Belediyeden veya Belediye hudutları dışındaki yapılar için Valiliklerden "işletme ruhsatı" alınması zorunludur. Bu ruhsat alınırken aranan 4 şartın bir tanesi de bakım sözleşmesinin varlığının kontrolü"dür.
Hazırlanan bu yönetmeliğe göre, her asansör bakım ve onarım sorumluluğunu taşıyan bir asansör firmasıyla yazılı bir anlaşma yapmalıdır. Garanti süresi boyunca bakımı üstlenen firma asansörü yapan firma olmalıdır, daha sonradan başka bir firma bakımı üstlenebilmektedir. Bakımcı firma, asansör tesisi için yedek parça stoku bulundurmayı taahhüt etmeli ve değiştireceği parçalar tesisin orijinal malzemelerinden olmalıdır
Asansör Bakım Sözleşmesi
Düzenlenecek "bakım sözleşmesinde" arıza ihbarında bakımcı firmanın müdahale süresi belirtilmelidir. Ayrıca garanti dışında bakım süresinde parça değiştirilmemesi halinde arızaların giderilmesinin ücretsiz olduğu; parça değiştirildiğinde parçanın işçilik ücretiyle birlikte ücrete tabi olacağı yazılmalıdır.
Asansör kullanıcısıyla asansör firmalarınca yapılacak yazılı anlaşmada, bakımcı firmanın vereceği talimatlara uyulması gereken hususlar belirtilmelidir. Asansörün özelliğine göre farklılıklar gerektiren hususların bazıları şunlardır;
- Asansör içinde kat arasında kalan kişilerin kurtarılmasında firmanın yazılı talimatına aynen uyulmalıdır.
- Asansöre 12 yaşından küçükler tek başına binmeleri önlenmelidir.
- Asansöre girerken kabinin o katta olup olmadığı kontrol edilmelidir.
- Yolcuların kat arasında kaldığında kapı camını kırarak çıkmaya çalışmamalıdır.
- Yolcuların kabin üstündeki çıkış kapağından kendi başına çıkmaya çalışmamalıdır.
- Kabin dengeli yüklenmesine dikkat edilmelidir ve yüklerin kaymaması için gerekli tedbirler alınmalıdır.
- Anlaşmalı bakım yapan firma dışında başka bir firma ve kişilerin asansöre müdahale etmesi engellenmelidir.
Asansörlerin Yıllık Kontrolü
Hazırlanan yönetmelik ile periyodik bakım haricinde, yapının bağlı bulunduğu Belediyeler veya Belediye hudutları dışındaki yapılar için Valiliklerce yılda en az bir kez her asansörün kontrolünün yapılması zorunlu kılınmıştır. Bu hususla ilgili olarak kadrosunda yeterli teknik eleman bulunmayan Belediye veya Valilikler yıllık kontrol için asansörün bakımını yapan firmaya veya dışarıdan bir elektrik ve/veya makina mühendisine yaptırmaları belirtilmiştir.
Asansörün emniyet ve işletme yönünden standartlara uygun şekilde çalıştığını, tesisin işletilmesine engel bulunmadığını belirten ve sorumluluğunu taşıyan bir rapor verilmelidir. Bu raporun tazmin ettirilmesinin takibinden asansörün bulunduğu bina yöneticisi ve bakımı yapan firma müştereken sorumludur. Hazırlanan rapor 3 nüsha olacak, Belediyede veya Valilikte, bakımcı firmada ve kullanıcıda bulunacaktır.